Każdy z nas na pewno słyszał o intrygująco brzmiącej substancji, jaką jest THC, ale czy każdy z nas wie, co to jest za związek? Jakie ma działanie? Czy jest to nowość stworzona w czeluściach laboratorium, czy substancja naturalnie występująca w przyrodzie? Moda, czy wiedza wykorzystywana od lat?
Co to jest THC i jaki ma wpływ na organizm człowieka?
THC jest substancją psychoaktywną wywołującą euforię, odprężenie, wykazującą działanie przeciwbólowe oraz intensyfikującą doznania zmysłowe. Odpowiada również za zaburzenia percepcji, koncentracji i pamięci, ponieważ wpływa na funkcję ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego możliwe jest wystąpienie zmian nastroju, zawrotów głowy, senności, zaburzeń snu, myślenia i problemów z koncentracją.
THC jest to organiczny związek chemiczny, a jego pełna nazwa brzmi tetrahydrokannabiol. Jak możemy wywnioskować z nazwy tetrahydrokannabiol jest izomerem kannabiolu. Ale co to jest ten kannabiol? Już tłumaczę. Kannabinoidy są to organiczne związki chemiczne oddziaływujące na receptory kannabindowe CB1, które stanowią element układu endokannabinoidowego. Receptory CB1 są zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN).
Ich największe zagęszczenie znajduje się w korze czołowej (odpowiedzialnej za wyższe funkcje intelektualne i społeczne), hipokampie (odgrywającym kluczową rolę w procesach zapamiętywania, nauki i rozumienia), jądrach podstawy i móżdżku (pełniących funkcje związane z kontrolą ruchów i koordynacją), prążkowiu (układ nagrody) oraz mózgowych rejonach odpowiedzialnych za lęk, ból i percepcję zmysłową. Wyróżniamy również receptory typu 2 – CB2, które występują w obwodowym układzie nerwowym i odpowiedzialne są za regulację procesów odpowiedzi immunologicznej. Kannabinoidy po przyłączeniu się do receptorów kannabinoidowych komórki blokują wpływ jonów wapnia z płynu zewnątrzkomórkowego do cytoplazmy oraz hamują wytwarzanie cAMP. W wyniku tego zmienia się metabolizm komórek i dochodzi do zmian w uwalnianiu hormonów oraz neuroprzekaźników. A prościej mówiąc THC „przywiązuje się” do tych receptorów, aktywuje je i wpływa na pamięć, euforię, spowalnia ruchy, koncentrację, koordynację i zmienia postrzeganie otaczającego świata. Kanabinoidy dzielimy na: kanabinoidy pochodzenia roślinnego – fitokanabinoidy, kanabinoidy wytwarzane przez organizm zwierząt i człowieka – endokanabinoidy oraz kanabinoidy syntetyczne. W tym artykule skupimy się na kannabinoidach roślinnych występujących w konopi siewnej, która od dawna była wykorzystywana przez człowieka do celów leczniczych, m.in. jako lek na reumatyzm, zaparcia, malarię, jaskrę, astmę oskrzelową, zaburzenia układu rozrodczego kobiet oraz w celu zwalczania bólów reumatycznych, porodowych i pooperacyjnych, ze względu właśnie na zawarte w nich kanabinoidy. Jak wcześniej wspomniałam THC jest izomerem kannabiolu oznacza to, że istnieje wiele związków o takim samym wzorze sumarycznym (czyli zapisie przedstawiającym liczbę atomów każdego pierwiastka w cząsteczce), lecz różnym pod względem ułożenia i powiązania atomów w cząsteczce. Różnice w rozłożeniu przestrzennym atomów generują różne właściwości danego związku. Kanabinoidy naturalnie występują w konopi siewnej Cannabis sativa L. głównie w liściach i kwiatostanach żeńskich. Zainteresowanie tą rośliną w świecie naukowym pozwoliło na wyizolowanie w 1964 r. głównego składnika odpowiedzialnego za jej psychoaktywne działanie, którym jest ∆-9- tetrahydrokanabinol (∆-9-THC). Najbardziej rozpowszechnione są dwa izomery ∆9-THC i ∆8- THC. Biodostępność jest zależna od sposobu podania THC:
⎯ drogą układu oddechowego wynosi 18%,
⎯ doustnym stanowi ok. 6–20%.
THC jest związkiem lipofilnym (rozpuszczalnym w tłuszczach), podlega szybkiej dystrybucji z krwi do tkanek, dlatego stężenie w tkance tłuszczowej może być nawet tysiąc razy wyższe niż we krwi. Łatwo przechodzi również przez barierę krew–mózg. Okres półtrwania wynosi ok. 20 godz.
Konopie siewne można podzielić na trzy fenotypy:
⎯ narkotyczny, w którym zawartość Δ9-tetrahydrokanabinolu jest wyższa niż 0,5%, a kanabidiolu niższa niż 0,5%;
⎯ pośredni, w którym głównym składnikiem jest CBD, ale THC jest również obecny w różnych stężeniach,
⎯ włóknisty – z niską zawartością THC.
Konopie włókniste według prawa polskiego (Ustawa zdnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii – Dz. U. nr 179, poz. 1485) i prawa unijnego to konopie zawierające poniżej 0,2% Δ9-THC. Naukowcy informują, że zawartość substancji narkotycznych jest rezultatem interakcji czynników genetycznych oraz warunków środowiska, a także fazy rozwojowej konopi i elementu tej rośliny. Zawartość THC w zależności od tych czynników może wahać od 0,001 do 5-10%. Również w poszczególnych częściach rośliny występują znaczne różnice zawartości THC: liście i wiechy zawierają ok. 1%, kwiatostan – ok. 3%, a żywica – ok. 5% THC. Stężenia poszczególnych kanabinoidów w konopiach zależą także od sposobu prowadzenia uprawy. Więcej o całym procesie uprawy znajdziesz na: https://hemplo.pl/uprawa-marihuany-w-domu-indoor-pielegnacjia-konopi-w-growboxie-i-parapecie/
W badaniach 17 odmian konopi, pochodzących z Ukrainy, Francji, Rosji, Rumunii, Holandii, Węgier, Finlandii, Włoch, Chin i Polski, najniższą zawartość THC określono w odmianie Juso- -11 z Ukrainy (0,005%), a odmiana Finola z Finlandii miała najwyższą zawartość THC (0,155%) i okazała się odmianą o typie narkotycznym. W badaniach
6 odmian konopi włóknistych pochodzących z Rosji, Ukrainy i Chin wykazano istotną różnicę w zawartości THC i CBD, jak również to, że zawartość THC ma istotny wpływ na zawartość CBD.
Czy THC to marihuana? THC (marihuana) i możliwe uzależnienie.
Zawartość THC w marihuanie, w zależności od odmiany konopi, wynosi 1–10%, w oleju haszyszowym stężenie to sięga 15%, natomiast w haszyszu kształtuje się na poziomie 2–20%. W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się istotny wzrost zawartości THC w marihuanie. W latach 70. XX wieku na jednego papierosa przypadało 10 mg THC, obecnie wartość ta sięga
60–150 mg. Zważywszy na fakt, że działanie tej substancji zależy od przyjętej dawki, wzrost stężenia THC zwiększa negatywne konsekwencje zdrowotne dla współcześnie używających.
Marihuana nadmiernie aktywuje system endokannabinoidowy co może prowadzić do uzależnienia i innych powikłań psychiatrycznych — przede wszystkim u osób z predyspozycją do takich zaburzeń.
Długotrwałe stosowanie kannabinoidów o wysokiej zawartości THC może prowadzić do rozwoju tolerancji i pojawienia się łagodnych objawów odstawiennych . Ryzyko rozwinięcia uzależnienia zwykle nie przekracza 9%. Istnieją również przesłanki świadczące o tym, że u ludzi może rozwijać się jedynie uzależnienie behawioralne, a więc związane z powtarzaniem danej czynności, niezależne od substancji zawartych w danym produkcie.
Czy produkty CBD zawierają THC? Czy posiadanie produktów z THC jest legalne?
Od 1961 roku marihuana (ze względu na posiadanie THC) została sklasyfikowana jako narkotyk. Natomiast coraz więcej krajów zaczyna dostrzegać pozytywne efekty stosowania THC, dla przykładu w październiku 2018 roku Kanada zalegalizowała konopie do wszechstronnego użytku rekreacyjnego i leczniczego. Dodatkowo obecność THC w olejkach CBD i innych produktach kannabinoidowych jest uważana za legalną, o ile stężenie nie przekroczy 0,2%.
Jak działa tetrahydrokannabinol?
Już na wstępie opowiedziałam jakie reakcje w organizmie człowieka wywołuje THC. Należy również dodać, że krótkoterminowe efekty wywołane przez THC, mogą, ale nie muszą wystąpić. Dlatego efekt, jaki może wywołać THC na organizm jest sprawą bardzo indywidualną. Dla przykładu u niektórych THC wywołuje silne uczucie spokoju, a u innych takie samo stężenie może powodować wzrost poziomu lęku. Zakres działania THC na organizm jest bardzo duży i każda osoba może odczuwać całkowicie różne uczucia towarzyszące stosowaniu tej substancji. U niektórych konopie indyjskie powodują paranoje i lęki, z kolei dla innych są najlepszym lekarstwem na takie dolegliwości. Zazwyczaj jednak spożycie THC pomaga w rozluźnieniu i relaksacji, koi nerwy oraz działa przeciwbólowo. Dzięki podnoszeniu poziomu dopaminy w mózgu THC sprawia, że ludzie po spożyciu mają dobre samopoczucie oraz skłonność do niekontrolowanych wybuchów śmiechu. Jednak nie wszystkie krótkoterminowe skutki użycia THC są tak samo pożądane. Jednym z nich jest utrata energii. Po spożyciu THC często można wyczuć brak energii i utratę motywacji do wykonania najprostszych czynności.
Do czego wykorzystuje się THC?
Wieloletnie badania fitokanabinoidów doprowadziły do poznania lipidowej struktury związków, a także zidentyfikowania, a następnie sklonowania punktów uchwytu ich molekularnego działania w organizmie. Dzięki temu na rynek farmaceutyczny wprowadzono substancje zawierające Δ9 -tetrahydrokanabinol (Δ9 -THC) lub jego syntetyczne analogi. Obecnie na światowym rynku farmaceutycznym znajduje się kilka leków, agonistów receptorów kanabinoidowych. Dane uzyskane w badaniach przedklinicznych wskazują, że preparaty oparte na kanabinoidach mogą znaleźć wiele zastosowań terapeutycznych, m.in. w przypadku chorób neurodegeneracyjnych, drgawek, zwalczaniu różnych rodzajów bólu, stymulowaniu apetytu czy przeciwdziałaniu nudnościom i wymiotom.
Kannabinoidy znalazły zastosowanie w terapii paliatywnej ze względu na zdolność do hamowania nudności, wymiotów, pobudzania apetytu, łagodzenia bólu, działania przeciwdepresyjnego oraz hamowania osłabienia mięśni. Przeciwwymiotne efekty tych związków są mediowane przez receptory CB1 zlokalizowane w mięśniówce i splotach podśluzówkowych żołądka oraz w dwunastnicy i jelicie grubym. Agoniści receptorów kannabinoidowych CB1 (nabilon i dronabilon) indukują blokowanie uwalniania acetylocholiny i hamują kurczliwość układu trawiennego. Dodatkowo za efekty przeciwwymiotne odpowiedzialne są receptory CB1 zlokalizowane w grzbietowej części nerwu błędnego pnia mózgu, gdzie umieszczony jest centralny ośrodek przeciwwymiotny. Przeciwwymiotne efekty tych związków są często wykorzystywane w praktyce onkologicznej, w leczeniu skojarzonym z prochloroperazyną, z którą kannabinoidy wykazują synergistyczne efekty przeciwwymiotne. Mimo że dronabinol stosunkowo dobrze redukuje wymioty i nudności u chorych, u których stosuje się chemioterapię, jednak jego działania niepożądane takie jak: senność, zawroty głowy, niepokój związany z niekorzystnym działaniem psychotropowym ograniczają stosowanie tego preparatu. Aby je ograniczyć próbuje się stosować izomer THC, ∆8-tetrahydrokannabinol (∆8- THC). Stereochemia tych związków jest identyczna podobnie jak ich właściwości fizykochemiczne i farmakologiczne. Również ich metabolizm w organizmie pacjenta jest bardzo podobny. Główna różnica między tymi dwoma związkami jest taka, że ∆9-THC jest łatwo utleniany do biologicznie nieaktywnego kannabinol, podczas gdy ∆8-THC jest bardziej stabilny w organizmie pacjenta i z tego względu siła jego działania terapeutycznego jest znacznie większa. Stosowanie tego związku jest szczególnie korzystne u dzieci, gdyż większość działań niepożądanych ∆9-THC zaobserwowano u dorosłych, dlatego ∆8-THC może być stosowany u dzieci w wyższych dawkach niż u pacjentów dorosłych.
U pacjentów onkologicznych często dochodzi do ubytku masy ciała i jadłowstrętu, który prowadzi do wyniszczenia organizmu. W badaniach klinicznych fazy III wykazano, że doustne podawanie THC w dawkach dziennych 5,0 mg pacjentom z zaawansowaną chorobą nowotworową pobudza apetyt i przeciwdziała jadłowstrętowi. Wykazano również, że efekty przeciwbólowe kannabinoidów w chorobach nowotworowych były wyraźniejsze niż przy zastosowaniu klasycznych leków przeciwbólowych, gdyż dodatkowo poprawiają one stan psychiczny i nastrój pacjenta. Przykładem może być nabilon, który redukuje depresję, niepokój, lęk, przewlekły ból oraz kurczliwość mięśni.
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wydała trzy licencje na leki produkowane na bazie kannabinoidów:
• Dronabinol, będący rodzajową nazwą syntetycznego Δ9-THC, sprzedawany pod nazwą handlową Marinol®, jest stosowany w łagodzeniu nudności i przeciwdziałaniu wymiotom związanym z chemioterapią oraz stymulowaniu apetytu u pacjentów z AIDS dotkniętych syndromem wyniszczenia.
• Nabilon (Cesamet®), syntetyczny analog Δ9-THC, jest przepisywany w podobnych wskazaniach.
• Syndros®, płynny preparat dronabinolu, stosowany w leczeniu pacjentów cierpiących na nudności i wymioty wywołane chemioterapią, którzy nie zareagowali na konwencjonalne terapie przeciwwymiotne. Lek ten jest również wskazany w terapii jadłowstrętu występującego u pacjentów z HIV/AIDS.
FDA bada dodatkowe preparaty na bazie kannabinoidów. Jednym z nich jest nabiximols (Sativex®), zawierający ekstrakt z konopi złożony z Δ9-THC i CBD w stosunku jeden do jednego. Nabiximols występuje w postaci sprayu na śluzówkę jamy ustnej i jest wskazany w łagodzeniu objawów towarzyszących stwardnieniu rozsianemu oraz wspomagająco w leczeniu przeciwbólowym u pacjentów z nowotworem. Od września 2016 roku nabiximols jest stosowany w 15 krajach, w tym w Kanadzie, Hiszpanii, Niemczech, we Włoszech i w Wielkiej Brytanii. Sativex jest obecnie jedynym lekiem kannabinoidowym zarejestrowanym w Polsce. Jest on zalecany w leczeniu spastyczności mięśniowej i bólu u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. W 2013 roku FDA zezwoliło na prowadzenie badań nad preparatem Epidiolex®, zawierającym skoncentrowany olej konopny z CBD>98%, stosowanym jako środek przeciwdrgawkowy w zespołach Dravet i Lennox-Gastaut.
Podsumowanie
Preparaty na bazie naturalnych i syntetycznych kannabinoidów są obecne w medycynie jak i codziennym życiu człowieka od lat jednak ich stosowanie jest nadal kontrowersyjne. Prowadzone są intensywne badania kliniczne nad skutecznością i bezpieczeństwem tych preparatów we wspomagającym leczeniu choroby Alzheimer’a, Parkinsona, padaczki lekoopornej, stwardnienia rozsianego, AIDS oraz nudności i wymiotów wywołanych chemioterapią. Jednym z największych problemów stanowi określenie wystandaryzowanego składu stosowanych preparatów, jak i wysokość dawki terapeutycznej. Wymagane są randomizowane badania kliniczne niezbędne do określenia ich skuteczności i bezpieczeństwa. Uzyskanie tych informacji pozwoli na wykorzystanie potencjału terapeutycznego preparatów kannabinoidowych.
Katarzyna Kustra
Bibliografia:
- Biernacki M, Skrzydlewska E. Metabolizm endokanabinoidów. Post Hig Med Dośw 2016; 70:830-43.
- Kojoma M, Seki H, Yoshida S i wsp. DNA polymorphisms in the tetradydrocannabinolic acid (THCA)
synthase gene in “drug-type” and “fibre-type” Cannabis sativa L. Forensic Sci Int 2006; 159:132-40. - Mańkowska G, Grabowska L. Genetic resources of Cannabis sativa at the Institute of Natural Fibres and
Medicinal Plants. Herba Pol 2009; 55(3):178-84. - Mańkowska G, Luwańska A, Wielgus K i wsp. Ocena zawartości kanabinoidów wybranych odmian
konopi. Biul Inst Hod Rośl 2015; 277:89-96. - NAS; National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2017. The health effects of cannabis and cannabinoids: The current state of evidence and recommendations for research. Washington, DC:
The NationalAcademies Press. doi:10.17226/24625. - Oberbarnscheidt T, Miller N. Pharmacology of marijuana. J Addict Res Ther. 2017; S11, doi:
10.4172/2155-6105.s11-012. - Pokrywka M., Góralska J., Solnica B.: Kannabinoidy – nowy oręż do walki z nowotworami. Postepy Hig.
Med. Dośw, 2016; 70: 1309-1320. - Siudem P., Wawer I., Paradowska K.: Konopie i kannabinoidy. Farmacja Współczesna, 2015; 8: 1-8.